وجود منابع عظیم هیدروکربونی و دسترسی به آب‌های آزاد از مزیت‌های رقابتی کشور در صنایع پالایشی و پتروشیمی محسوب می‌شوند. شناخت صنعت نفت، پالایش و پتروشیمی و استفاده دقیق از فرصت‌های پیش‌رو در جهت رشد اقتصاد کشور در اثربخشی تخصیص منابع محدود و به دنبال آن توسعه سایر صنایع مؤثر است.با رشد صادرات محصولات پالایشی و پتروشیمی و کسب سهم بیشتر از بازار جهانی می‌توان انتظار افزایش درآمد ملی، بکارگیری تکنولوژی‌های به‌روز و توسعه روزافزون این صنایع را داشت.
توسعه پویا، با وجود گسترش صنعت پالایشگاهی در ایران، این صنعت با چالش‌های قابل توجهی روبه‌رو بوده و هست، عدم وجود تکنولوژی به‌روز، مالکیت و حکمرانی غیرصحیح شرکت‌ها و مجتمع‌ها، نحوه نامناسب واگذاری آنها به بخش به اصطلاح خصوصی و مسئله قیمت‌گذاری محصولات و نهاده‌ها از جمله مهمترین چالش‌های این صنعت در ایران به شمار می‌روند.
عوامل مختلفی از درون و بیرون این صنعت باعث شده که مسیر کارا و مؤثری برای رشد و ایجاد ارزش افزوده در این صنعت طی نشود که این امر کاهش انگیزه سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری را به همراه داشته است. در مورد صنایع پتروشیمی در ایران نیز درصد بالایی از این محصولات، با ارزش افزوده ناچیز حاصل از صنایع بالادستی، به کشورهای با صنعت پیشرفته‌تر صادر می‌شود تا به عنوان خوراک صنایع پایین‌دستی آنها مصرف شود.
این در حالی است که به طور قطع تقاضا و ظرفیت این کار در داخل کشور هم می‌توانست شکل بگیرد و عدم این موفقیت در طول سال‌ها و دهه‌های اخیر نشان‌دهنده وجود نواقص سیاست‌گذاری و جهت‌دهی به این صنعت است.در گزارشی که توسط مدیریت تحقیقات اقتصادی بانک خاورمیانه تهیه شده است، سعی شده که صنعت پالایشگاهی و پتروشیمی ایران تا تاریخ خرداد ۱۴۰۰، به صورت خلاصه و مفید بررسی شود.