ردپای دیجیتالی و مدیریت داده‌های شخصی کودکان
داده‌های شخصی موضوع محرمانه‌ای است و کنترل انتشار آنها در استقلال انسان‌ها، تعیین سرنوشت و توانایی پیشرفت آنها نقش مهمی دارند. اینترنت بهترین امکان را برای جمع‌آوری داده‌های شخصی به سرویسدهندگان اینترنتی داده است. درباره این چالش درباره کاربران کودک اهمیت ویژه ای دارد.
محمد آزمون، کارشناس و کنشگر فضای مجازی کودک درباره چالش ردپای دیجیتالی کودکان به خبرنگار توسعه پویا گفت: اطلاعات هویتی، رفتار و علایق کاربران در فضای مجازی مجموعه‌ای از داده‌های شخصی را در اختیار سرویسدهندگان قرار می‌دهد، اطلاعاتی که در حالت عادی و در محیط واقعی قابل دسترسی نیست، اما کاربران در اینترنت از خود «رد پای دیجیتالی» به‌جای می‌گذارند این موضوع برای کاربران کودک از اهمیت بالایی برخوردار است.
وی افزود: ابرداده‌هایی که در جریان یادگیری آنلاین و هنگام استفاده از رایانه، تبلت یا گوشی هوشمند دریافت می‌شوند، محرمانه هستند و بینش عمیقی را در مورد آنچه کودک به آن علاقه‌مند است، ارائه می‌دهند.
آینده ما در دنیای متاورس
آزمون ابراز داشت: چندی پیش نام فیسبوک شرکت مادر شبکه‌های اجتماعی فیسبوک و اینستاگرام و پیام‌رسان واتس‌اپ به «متا» تغییر کرد و مدیرعامل فیسبوک گفت: «آینده‌ی فیسبوک را در متاورس ببینید.» متاورس که روزگاری یک مفهوم علمی تخیلی بود امروز قابل تصور است، زمانی که دنیای واقعی و دنیای مجازی به هم می‌رسند و فیسبوک می‌خواهد با جمع‌آوری اطلاعات کاربران، تجربه زیست واقعی آنها را در دنیای مجازی بازسازی کند.
این کارشناس فضای مجازی تصریح کرد: امروزه آنچه که کودکان ما می‌دانند، می‌بینند، یاد می‌گیرند و علاقه دارند را گوگل، فیسبوک، اینستاگرام، واتس‌اپ و همچنین تولیدکنندگان دستگاه‌های هوشمند مانند سامسونگ، اَپِل، هواوی، لنووو و… جمع‌آوری و ذخیره می‌کنند و بدین ترتیب داده‌های شخصی که باید برای ارائه بینش درست به کودکان و جوانان در مورد زندگی آنها و آینده جامعه استفاده بشود، بی‌آنکه بدانیم برای اهداف تجاری بهره‌برداری می‌شوند و ما اختیار، انتخاب، توانایی تغییر آنها را هم نداریم و اینگونه برای ما و فرزندان ما سبک زندگی تعریف می‌شود.
کودکان معدن متا داده‌ها
آزمون به پژوهش موسسه اوپن کانست با موضوع «نظارت بر کودکان در مدارس» اشاره کرد و گفت: برپایه یافته‌های این پژوهش در طول سال ۲۰۲۰ که به دلیل کرونا، آموزش بصورت آنلاین بود کودکان کانادایی با استفاده از نظارت پیشرفته و فناوری مدیریت هویت، ردیابی شده‌اند. تازه این پژوهش مسئولان مدرسه و نهادهای دولتی را استثنا کرده است. بر پایه این پژوهش گوگل و چارچوب رضایت و شفافیت اداره تبلیغات تعاملی اروپا IAB در حال جمع‌آوری متا داده‌های کودکان از پلتفرم آموزش الکترونیکی، یوتیوب و سایر فناوری‌های آموزش الکترونیکی هستند، اما بدون رضایت، شفافیت یا اجازه!
وی ادامه داد: این پژوهش نشان داده است که حریم خصوصی خدمات آموزش الکترونیکی در اتحادیه اروپا از سال ۱۹۹۵ به اندازه کافی رعایت نمی‌شود و سپر حریم خصوصی در ایالات متحده دیگر اعمال نمی‌شود و والدین و معلمان از نقض اطلاعات فرزندان خود بی‌اطلاع هستند.
این کارشناس فضای مجازی کودک تصریح کرد: در کانادا و اتحادیه اروپا نظارت و جمع‌آوری داده‌های کودکان و تجاری‌سازی آن غیرقانونی است. اما سرویسدهندگان آمریکایی (داده‌های غیر آمریکایی) را با قانون نظارت بر اطلاعات خارجی ایالات متحده (FISA) بدون شفافیت یا رضایت، جمع‌آوری و تجاری‌سازی می‌کنند. این نتایج در همه جای دنیا که به اینترنت دسترسی دارند صادق است. اما راهکار چیست؟
یک چالش و سه راهکار
مدیر عامل شرکت دانش بنیان راهکارهای هوشمند امین در ادامه با بیان اینکه برای حفظ حریم خصوصی و کنترل داده‌های شخصی سه راهکار مشخص وجود دارد، به تشریح آنها پرداخت و گفت: نخست راهکار قانونی دوم راهکار تربیتی و سوم بهره‌گیری از ابزارهای فناورانه است. راهکار قانونی در دست نهادهای حاکمیتی است اما راهکار تربیتی و بهره‌گیری از ابزارهای فناورانه در اختیار والدین است.
وی ادامه داد: در حوزه تربیتی لازم است پدران و مادران به فرزندان خود بیاموزند که اطلاعات خصوصی از نام کامل، محل زندگی، مدرسه تا علایق و ارتباطات خود و دیگر اعضای خانواده را در هر جایی منتشر نکنند.
آزمون با بیان اینکه ابزارهای فناورانه هم به ما کمک می‌کنند که از داده‌های شخصی کودکان محافظت کنیم به تجربه تولید تبلت کودک نارتب در ایران اشاره کرد و گفت: در راه‌انداز اولیه تبلت کودک نارتب، حساب کاربری گوگل ساخته نمی‌شود بلکه بصورت پیش‌فرض حساب کاربری نارتب ساخته می‌شود اما گوگل حذف نشده بنابراین هرکس بخواهد از سرویس‌های گوگل استفاده کند می‌تواند به حساب گوگل خود وارد بشود، چون خیلی از اپلیکیشن‌ها به سرویس‌های گوگل نیاز دارند. اما وقتی کاربر به محیط کاربری نارتب وارد می‌شود دیگر دسترسی گوگل قطع می‌شود و گوگل به اطلاعات کاربر دسترسی ندارد.
وی بازگو کرد: محیط کاربری نارتب برای کودک سفارشی‌سازی شده است بنابراین دو قسمت اصلی دارد: یک لانچر یا محیط محتوایی و یک محیط اپلیکیشنی. در محیط محتوایی کاربر می‌تواند ویدئو ببیند، کتاب صوتی گوش بدهد و مطالب آموزشی را ببیند و بخواند. در محیط اپلیکیشنی هم کاربر می‌تواند بازی کند و از اپلیکشن‌های مختلف استفاده کند. تنظیمات سطح دسترسی همه اینها در اختیار پدر و مادر است و آنها می‌توانند تعیین کنند که کودک از چه محتوایی استفاده بکند یا در دسترس او نباشد و اگر می‌خواهد استفاده کند در چه بازه زمانی این اتفاق بیافتد و این اطلاعات در اختیار گوگل یا تولیدکننده خارجی قرار نمی‌گیرد.
مدیر عامل شرکت دانش بنیان راهکارهای هوشمند امین تاکید کرد: در نارتب سیستم‌عامل سفارشی‌سازی شده و روی آن لانچر و ابزار مدیریت تبلت توسط والدین پیاده‌سازی شده و به همین خاطر این محصول برنده جایزه فاب طلایی محصول فناورانه شده است. از همین رو سیستم عامل در اختیار ماست و دسترسی خارجی را کنترل کرده‌ایم اما در نارتب دریافت هر داده‌ای از کاربر مانند توزیع جغرافیایی، استفاده از اپلیکیشن‌ها و زمان استفاده و …. وابسته به کسب اجازه از کاربر است.
آزمون در پایان تصریح کرد: بازخوردهایی که از مخاطبان گرفتیم باعث شده چند مرحله این خدمات را بروزرسانی کنیم مثلا یکی از والدین به ما گفت: «من اصلا نمی‌خواهم کودک من ویدئو ببیند حالا هر ویدئویی فرقی ندارد، من فقط می‌خواهم فرزندم کتاب صوتی گوش بدهد» بنابراین ما این امکان را دادیم که پدر و مادر نه تنها روی تک تک محتواها بلکه روی قالب محتوایی هم بتوانند تنظیمات داشته باشند.
مسعود صادقی
لینک کوتاه: