سند ملی هوش مصنوعی برای ورود به لایه‌های عمیق هوش مصنوعی راهبردی نیست.
به گزارش توسعه پویا از روابط‌‍‌عمومی سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران، سازمان نصر تهران بیانیه‌ای را در خصوص سند ملی هوش مصنوعی صادر کرد. این بیانیه به شرح زیر است:
در پی بیانات مقام معظم رهبری در خصوص اهمیت توجه به زیرساخت‌ها و لایه‌های عمیق هوش مصنوعی، سازمان نظام صنفی رایانه‌ای ضمن تقدیر از بیانات خردمندانه و راهگشای معظم‌له، بیانیه‌ای در خصوص سند ملی هوش مصنوعی مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی منتشر و اعلام داشت: این سند برای پیشرفت هوش مصنوعی در کشور و نیل به اهداف و راهبرد تعیین‌شده از سوی رهبری معزز، راهگشا نبوده و نیازمند بازنگری جدی است.
هوش مصنوعی به عنوان یک فناوری شالوده‌شکن و پدیده‌ای فراگیر از قابلیت اثرگذاری بر تمام شئون زندگی بشری برخوردار بوده و می‌تواند موجب انقلابی بزرگ‌تر، عمیق‌تر و پیچیده‌تر از انقلاب‌های صنعتی اول تا چهارم شود. در طول انقلاب‌های صنعتی قبلی به دلایل مختلف تاریخی، سیاسی و اقتصادی، کشور ایران علی‌رغم ظرفیت‌های متعدد، نقشی عمدتا منفعلانه داشته و نتوانسته همپای صاحبان فناوری بصورت فعالانه نقش‌آفرینی کند. در اغلب فناوری‌های مربوط به انقلاب‌های صنعتی قبلی نقش منفعلانه کشور صرفاً اثرات اقتصادی داشته و حتی در شرایط تحریم هم، امکان دستیابی به فناوری‌های مورد نیاز فراهم آمده است؛ با این حال، به مشابه اینترنت و فراتر از تحولات ناشی از آن، هوش مصنوعی یک فناوری صرفاً اثرگذار بر اقتصاد نبوده و بر تمامی جنبه‌های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، اعتقادی، امنیتی، محیط زیستی و در یک کلام «جامعه» اثر مستقیم دارد. از این رو نمی‌توان در این حوزه منفعلانه برخورد داشت و تمامی ارکان زندگی جامعه ایرانی را به محصولات بیگانه‌ساخت واگذار کرد. از سوی دیگر شتاب حیرت‌انگیز توسعه هوش مصنوعی موجب می‌شود تا نتوان با تکیه بر روش‌های سنتی در این عرصه فعالیت مؤثر داشت و نیاز است تا متناسب با سرعت تحولات در این عرصه تصمیم‌گیری و اقدامات عملی مؤثر داشت.
مقام معظم رهبری در آبان‌ماه ۱۴۰۰، پیش از فراگیرشدن تب هوش مصنوعی ناشی از ربات‌های گفتگومحور، افق پیشرفت کشور در حوزه هوش مصنوعی را تعیین نمودند و در سخنرانی‌های بعدی و از جمله در مراسم تنفیذ دوره چهاردهم ریاست جمهوری، بر اهمیت و جایگاه هوش مصنوعی برای کشور تأکید ویژه داشته‌اند. معظم‌له همچنین در دیدار با هیات دولت چهاردم در تاریخ ششم شهریورماه ۱۴۰۳ مسیر دستیابی به چشم‌انداز ترسیم‌شده را تعیین و تأکید داشتند که باید از مرحله بهره‌بردار عبور کرده به لایه‌های عمیق هوش مصنوعی وارد شویم. بدیهی است رسیدن به افق ترسیم‌شده توسط رهبری معزز و پیاده‌سازی راهبرد تعیین شده از سوی ایشان، نیازمند نقشه راهی دقیق، پیشرو و همراه با برنامهریزی متناسب با سرعت تحولات جهانی در این عرصه متلاطم و پرشتاب است.
در طی سالیان اخیر ارکان مختلف حاکمیت اعم از وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دیجیتال ریاست جمهوری، ستاد کل نیروهای مسلح، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، دانشگاه‌ها و اندیشکده‌های متعدد و حتی برخی دلسوزان در بخش خصوصی اقدام به تدوین اسنادی با موضوع نقشه راه پیشرفت هوش مصنوعی کشور و یا موضوعات مرتبط با آن، نموده‌اند. اگر چه کاستی‌های بارزی نیز در مجموعه این اسناد وجود داشته است، اما در هر یک از آنها سعی شده تا آسیب‌شناسی و آینده‌نگری مناسبی صورت پذیرد. شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز با همکاری معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست‌جمهوری «سند ملی هوش مصنوعی جمهوری اسلامی ایران» را تدوین نمود که در تاریخ ۳۰ تیرماه ۱۴۰۳ در صحن شورا تصویب و برای اجرا ابلاغ شد.
با توجه به مجموعه اسنادی که تا پیش از سند ملی مصوب شورا تدوین شده و هر کدام به تفصیل به یک یا چند منظر نگاه نقشه راه توسعه هوش مصنوعی در کشور پرداخته بودند؛ مجموعه جلسات هم‌اندیشی که در سطوح مختلف کارشناسی و حاکمیتی اعم از مرکز پژوهش‌های مجلس، فراکسیون هوش مصنوعی و علم داده مجلس، شورای عالی فضای مجازی، معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، وزارت ارتباطات و دیگر مراکز برگزار شده بود؛ همچنین با در نظر گرفتن افراد دعوت‌شده به عنوان صاحب‌نظر برای تدوین این سند، انتظار می‌رفت، سند ملی هوش مصنوعی، تجمیع و تکمیل اسناد ماقبل خود بوده و به عنوان یک سند بالادستی، سندی راهگشا، دربردارنده راهکارهای عملی برای معضلات گریبانگیر هوش مصنوعی در کشور و چراغ راهی روشن برای برنامه‌ریزی‌های آتی ارکان اجرایی، تقنینی و قضایی کشور باشد.
سازمان نظام صنفی رایانه‌ای به عنوان پارلمان بخش خصوصی در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات متشکل از مجموعه شرکت‌ها و مشاورانی است که عملاً مجریان هر طرحی در حوزه فناوری اطلاعات هستند. لذا انتظار می‌رود هرگونه برنامهریزی یا اعمال سیاست در حوزه هوش مصنوعی به صورت مستقیم با تعامل و مشارکت شرکت‌های عضو این سازمان به انجام برسد. از این رو کمیسیون هوش مصنوعی و علم داده سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران پس از بررسی دقیق و عمیق سند مصوب اعلام می‌دارد این سند، هنوز با یک سند جامع دارای قابلیت اثرگذاری در کشور فاصله بسیار زیادی داشته و علی‌رغم شاکله و اهداف مناسب، در بخش‌ها و حوزه‌های بسیاری نیازمند تکمیل و بازنگری است.
سند ملی هوش مصنوعی چشم‌اندازی شگرف و منطبق با منویات مقام معظم رهبری ترسیم نموده است و در بخش اهداف، ۷ هدف عمده را بر می‌شمارد که مطلوب هستند؛ اما در مقام سیاست‌گذاری برای رسیدن به این اهداف، در راهبردها و در اقدام‌های ملی متناسب با این سیاست‌ها، همچنین در شاخص‌های سنجش پیشرفت با نواقص و نکاتی همراه است.
بخش بزرگی از نکات نیازمند بازنگری سند مصوب، در بخش شاخص‌های سنجش خودنمایی می‌کنند که تکمیل و به‌روزرسانی آنها در سند به سازمان هوش مصنوعی محول شده است. با این حال از آن‌جایی که سنجه‌های مهم نظیر تعداد سکوهای با بیش از دویست میلیون کاربر نیازمند زیرساخت‌ها و الزاماتی فراتر از سند جاری هستند لازم بود در بخش‌های دیگر سند و همینطور در سنجه‌ها مسیر دستیابی به این اهداف پایین‌دستی اما الزامی و خارج از حدود سند نیز تبیین شوند.
از مهمترین نکاتی که در سند مصوب نیازمند بازنگری جدی است راهبرد آن در حکمرانی داده‌ها است. با توجه به جایگاه قانونی شورای عالی انقلاب فرهنگی انتظار بر این بود که راهبردهای عملی برای بهره‌گیری از دادههای ملی منطبق با قانون مصوب اما معطل‌مانده «مدیریت داده ها و اطلاعات ملی» ارائه شود. همچنین در خصوص دادههای صنعتی و کلان‌داده‌هایی که از مناظر مختلف نظیر مالکیت، امنیت، دسترسی و غیره نامعین هستند راهبردی عملی ارائه نماید. همچنین در حوزه‌هایی که به دلیل ماهیت اثرگذار آنها در سطح ملی نیازمند تصمیم‌گیری‌های جدی هستند (نظیر مدل‌های زبانی بزرگ) صرفاً به ادبیات حمایتی همانند سایر حوزه‌های هوش مصنوعی بسنده شده و راهگشا نیست. قانون معطل‌مانده «مدیریت داده ها و اطلاعات ملی» گواه خوبی است که صرفاً با مصوبه و مقرره، کاری از پیش نرفته و نیازمند عزمی جدی متناسب با شاخصه‌های ساختارشکنانه هوش مصنوعی است.
در خصوص زیرساخت‌های هوش مصنوعی در این سند به صورت محدود به تأمین زیرساخت‌های پردازشی پرداخته شده اما همانگونه که در بیانات راهگشای مقام معظم رهبری مورد تأکید قرار گرفته است زیرساخت‌های هوش مصنوعی محدود به زیرساخت‌های مورد نیاز برای بهره‌برداری از هوش مصنوعی نبوده و نیاز بود تا در سند ملی به جنبه‌های مختلف هوش مصنوعی به صورت عمیق پرداخته شود.
آنچه بیش از همه در سند مصوب نیازمند مداقه و بازنگری جدی است اولویت‌های ملی مطرح‌شده در بخش ششم آن است. از آن‌جایی که تمامی برنامه‌ریزی‌های کوتاه‌مدت بر مبنای این اولویت‌ها صورت خواهد گرفت انتخاب ناصواب اولویت‌ها می‌تواند معضلات زیادی را در مسیر پیشرفت هوش مصنوعی در کشور ایجاد کند.
به گواه اغلب صاحب‌نظران، با توجه به شرایط کشور در زمینه اقتصادی، مسیر پیشرفت هوش مصنوعی در کشور از مسیر به‌کارگیری آن در صنایع اقتصادی و پولساز نظیر نفت، فولاد، پتروشیمی، معادن و نظایر است این در حالی است که اولویت‌های مهم صنعتی در سند مصوب، خانه‌های هوشمند و خودرو خودران تعیین شده‌اند. همچنین در بخش کشاورزی و محیط زیست با وجودی که معضل آب در کشور به سمت بحرانی‌شدن پیش‌می‌رود، کاربردهای هوش مصنوعی در کشاورزی هوشمند به عنوان اولویت تعیین نشده و در عین حال موضوع کاربست هوش مصنوعی در دام‌پروری اساساً جزو اولویت‌ها قرار نگرفته است. در حوزه زبان و ادبیات فارسی به گواه صاحب‌نظران با هجمه‌ای عجیب از سوی مدل‌های زبانی بزرگ مواجه هستیم و عنقریب مرجعیت زبان فارسی به جای فرهنگستان زبان و ادب فارسی، مدارس و دانشگاه‌ها به هوش مصنوعی و مدل‌های زبانی بزرگ محول خواهد شد؛ اما در سند مصوب، موضوع پاسداری از خط و زبان فارسی که همواره مورد تأکید مقام معظم رهبری بوده است و مدل‌های زبانی بزرگ جزو اولویت‌ها نبوده و به مترجم‌ها و ربات‌های گفتگوگر بسنده شده است.
سازمان نظام صنفی رایانه‌ای به نمایندگی از مجموعه شرکت‌های عضو این سازمان از مراجع ذیربط اعم از شورای عالی انقلاب فرهنگی، شورای عالی فضای مجازی، شورای ملی راهبری هوش مصنوعی و سازمان ملی هوش مصنوعی تقاضا دارد، با توجه به بیانات اخیر مقام معظم رهبری و ترسیم شفاف مسیر نیل به اهداف کلان کشور در این حوزه، نسبت به رفع نکات نیازمند بازنگری سند، اقدام عاجل نموده و در این راستا اعلام می‌نماید که با تمام توان آماده هرگونه همکاری و همراهی است.
ان‌شاءالله با همراهی و همدلی همه کارشناسان، سیاست‌گذاران، برنامه‌ریزان و مجریان کشور بتوانیم در بحبوحه انقلاب پنجم صنعتی، با بهره‌گیری مدبرانه از مواهب هوش مصنوعی و پیش‌گیری از مخاطرات آن سربلند و پیروز باشیم.
#سازمان_نظام_صنفی_رایانه‌ای_استان_تهران#سند_ملی_هوش_مصنوعی
لینک کوتاه؛