- پایگاه خبری و تحلیلی توسعه پویا - https://toseepooya.ir -

نقشه راه تاپ برای تبدیل شدن به سوپراپلیکیشن

نقشه راه تاپ برای تبدیل شدن به سوپراپلیکیشن
نقشه راه تاپ برای تبدیل شدن به سوپراپلیکیشن [۱]

توسعه پویا [۲]، بستر اینترنت و تکنولوژی‌های جدید مانند تلفن‌های هوشمند فرصتی را برای ظهور و رشد کسب‌وکارهای جدید در حوزه‌های مختلف به ویژه فین‌تک فراهم کرده است. همه‌گیری ویروس کرونا و محدودیت‌های رفت‌وآمد نیز احساس نیاز به ارائه خدمات غیرحضوری را بیش از پیش کرده است؛ به طوری که امروزه شاهد گسترش اپلیکیشن‌هایی هستیم که بسیاری از خدمات مالی  را در بستر وب و موبایل ارائه می‌کنند. این اپلیکیشن‌ها روزبه‌روز در حال توسعه هستند و تلاش می‌کنند متناسب با نیازهای کاربران، خدمات متنوع و نوآورانه‌ای را در بستر خود ارائه کنند. در بین این اپلیکیشن‌های ارائه‌دهنده خدمات پرداخت می‌توان به تاپ [۳] اشاره کرد. این اپلیکیشن به کمک بازوهای مالی و اعتبار برآمده از بانک پارسیان و دیگر شرکای تجاری خود قصد دارد در دو سال آینده به یک سوپراپلیکیشن تبدیل شود که تمامی خدمات بانکی و غیربانکی را به کاربرانش اعم از سازمان‌ها و مردم ارائه کند.

درباره اپلیکیشن تاپ

تاپ، یک اپلیکیشن حوزه مالی و پرداخت بوده است که در حال حاضر با تغییر در ساختار محصول خود، خدمات مالی و اعتباری، گردشگری، تفریحاتی و سبک زندگی، خودرو و ابزارهای پرداخت و بازار سرمایه را به کاربران خود ارائه می‌کند. سهام‌داران اصلی این اپلیکیشن سه شرکت وابسته به بانک پارسیان با نام‌های گروه داده‌پردازی بانک پارسیان، شرکت تجارت الکترونیک بانک پارسیان و شرکت تجارت الکترونیک پارسیان کیش هستند که در این مقاله از آن‌ها به‌عنوان «گروه مالی پارسیان» یاد می‌کنیم.

ابتدای سال ۱۳۹۶، این اپلیکیشن در قالب کمینه محصول پذیرفتنی (MVP) در گروه مالی پارسیان شروع به کار کرد. اما زمانی که گزارش مکنزی [۴] درباره ارزش شرکت‌های نوپای فین‌تک در کشورهای صنعتی منتشر شد، رویکرد گروه مالی پارسیان نسبت به آینده و چشم‌انداز تاپ تغییر پیدا کرد. در این گزارش اعلام شده بود ارزش شرکت‌های نوپای فین‌تک معادل ۷٪ ارزش کل بانک‌های آن کشورهاست. از این رو، می‌توان این عدد را به اپلیکیشن‌های فین‌تکی هر گروه مالی تعمیم داد و به این نتیجه رسید که ۷٪‌ ارزش گروه مالی به اپلیکیشن‌های فین‌تکی آن اختصاص دارد.

به همین دلیل در ابتدای سال ۱۳۹۹، سهام‌داران تاپ تصمیم گرفتند نقشه راه جدیدی برای توسعه این اپلیکیشن ترسیم کنند که نتیجه آن، تهیه سندی با عنوان «سند توسعه و تحول تاپ» بود. این سند در چهار بخش استراتژی، محصول، منابع انسانی و بازاریابی و تبلیغات تهیه شده است که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.

سند توسعه و تحول تاپ

همان طور که گفته شد، در ابتدای سال ۱۳۹۹ به تیم استراتژی تاپ این مأموریت داده شد تا با مطالعه دقیق روند بازار و استانداردهای جهانی به دو سؤال مهم پاسخ دهد: «فلسفه وجودی تاپ چیست؟» و «اپلیکیشن تاپ قرار است به چه سمتی حرکت کند؟» بنابراین، در میانه همان سال مطالعات اولیه در چهار حوزه (استراتژی، محصول، منابع انسانی و بازاریابی و تبلیغات) توسط تیم تاپ آغاز شد.

استراتژی

در این بخش با بررسی وضع موجود تلاش شد که به چند سؤال مهم پاسخ داده شود: 

یافته‌ها نشان داد که اپلیکیشن تاپ در نمودار عمر محصول، سهم نوآوران (Innovators) و پذیرندگان اولیه (Early Adopters) را به رقبای خود داده که معادل ۱۶٪ از کل بازار قابل دسترس است. البته این به معنای از دست دادن کامل بازار نیست، بلکه با ارائه خدمات نوآورانه و تلفیق خدمات در یک بستر واحد و یکپارچه می‌توانند سهم اکثریت اولیه (Early Majority) و اکثریت ثانویه (Late Majority) را به دست آوردند که معادل ۶۴٪ کل بازار است. 

بنابراین با الگو قرار دادن تحلیل‌های HBR [۵] بر روی چرخه عمر محصول و شناسایی جایگاه محصولشان، به این نتیجه رسیدند که از طریق ایجاد تمایز در محصول، ارائه راهکارهای خلاقانه داده‌محور و تزریق منابع مالی جدید از سوی سرمایه‌گذاران مدل درآمد و رشد خود را تغییر دهند. در این صورت، تیم تاپ قادر خواهد بود که با بازیگران بزرگ در حوزه فین‌تک رقابت کند و سهم بیشتری از این بازار را به دست آورد.

به گفته رضا ساکیانی، مدیرعامل اپلیکیشن تاپ، چهارسوق مالی پارسیان (سوپر مارکت مالی) که خدمات متنوع بانکی و مالی را ارائه می‌کند، در کنار هلدینگ داده‌پردازی متشکل از شرکت‌های حوزه مالی و غیرمالی پتانسیلی ایجاد کرده که می‌توان گفت اپلیکیشن تاپ هم کانون قدرت و هم ثروت است. به طوری که نتیجه این دو عنصر برای کاربر نهایی سرویسی امن، پایدار و متنوع را به همراه خواهد داشت.

فلسفه وجودی، چشم‌انداز، ارزش‌ها و مأموریت تاپ

با توجه به نتایج به‌دست آمده از بخش استراتژی، فلسفه وجودی، ارزش‌ها و مأموریت تاپ تعیین شد.

در واقع، اپلیکیشن تاپ از طریق رویکرد داده‌محور و ایجاد زیرساخت‌های مناسب قصد دارد خدمات مالی و پرداخت خود را با تأکید بر ارزش‌هایش (مشتری‌مداری، خلاقیت، کیفیت و چابک بودن) به کاربران خود ارائه دهد. بدین منظور، برنامه ۲۴ ماهه (دوساله) و سه ساله خود را چنین تعریف کرده است:

تاپ در ظرف ۲۴ ماه که تا امروز پنج ماه از شروع مأموریتشان گذشته است، می‌خواهد:

تاپ در ظرف سه سال می‌خواهد:

نقشه راه محصول

پس از آنکه استراتژی توسط سهام‌داران تدقیق، تصویب و از سوی مدیرعامل به تیم محصول ابلاغ گردید، مرحله تعیین استراتژی پلتفرم و خطوط محصول (Product Line) توسط تیم تاپ آغاز شد. بدین منظور، بر اساس الگوی ارائه شده در کتاب استراتژی‌های رشد برای شرکت‌های فناوری‌محور [۶]، استراتژی رقابتی و استراتژی‌های پلتفرم تعیین و خطوط محصول مشخص شد. 

با بررسی‌های انجام شده، تیم تاپ به این نتیجه رسید که با تغییر فناوری، تمایز محصول، زمان‌بندی مناسب معرفی محصول به بازار و نیز بازاریابی داده‌محور می‌تواند به رقابت، سودآوری و گسترش مداوم طولی و عرضی دست یابد.

بررسی نمونه‌های خارجی اپلیکیشن‌های حوزه پرداخت

در این مرحله، تمام نمونه‌های خارجی اپلیکیشن‌های حوزه پرداخت و سوپراپلیکیشن‌ها مورد بررسی قرار گرفتند که از بین آن‌ها سه اپلیکیشن Tinkoff، فون‌پی (Phonepe) و پی‌تی‌ام (Paytm) به‌عنوان نقطه مرجع (Benchmark) انتخاب شدند. اپلیکیشن Tinkoff به دلیل آنکه توسط یک گروه مالی بزرگ پشتیبانی و حمایت می‌شود، شباهت بسیاری به تاپ دارد. به همین دلیل، به عقیده عباس شاه‌صفی، سرپرست محصول تاپ، این اپلیکیشن در آینده به اپلیکیشنی مشابه Tinkoff تبدیل خواهد شد. همچنین از لحاظ نحوه ارتباط و اکوسیستم به اپلیکیشن فون‌پی و از لحاظ ایده کیف پول به اپلیکیشن پی‌تی‌ام نزدیک خواهد شد.

استراتژی پلتفرم و خطوط محصول تاپ

در گزارش ۲۰۲۰ عملکرد بانکداری جهانی اعلام شده است که شرکت‌های نوآور در آشفتگی‌های مالی سال‌های اخیر می‌توانند با تلفیق خدمات بانکی و غیربانکی، توسعه روابط تجاری در قالب B2B و گسترش ارتباط با سازمان‌های کوچک و متوسط (SME) از مدل سوم مطرح شده در این گزارش که ایجاد یک پلتفرم خدماتی است، استفاده کنند. از این رو، تیم استراتژی اپلیکیشن تاپ با بررسی این مدل به این نتیجه رسید یک پلتفرمی ایجاد کند که برای ارائه خدمات مالی و بانکی به مشتریانش از زیرساخت‌های گروه مالی‌اش استفاده کند و در کنار آن، با هدف افزایش نرخ تعامل و ماندگاری مشتری خدمات متنوع غیربانکی نیز ارائه دهد. 

بر اساس این مدل، ۴ لایه مختلف برای تاپ تعریف شد که در ادامه به توضیح هر یک از آن‌ها می‌پردازیم.

لایه اول: ارائه خدمات مربوط به حوزه پرداخت

در این لایه، پنچ خط محصول به اضافه دامین یا زیرساخت برای اپلیکیشن تاپ تعریف شده است.

خط محصول اول: خودرو

سرویس‌هایی که در این خط محصول ارائه می‌شود:

سرویس‌هایی که در برنامه توسعه تاپ قرار گرفته‌اند:

مدیریت پرداخت پارکینگ، بنزین خودرو با همکاری تیدو، سرویس‌های در محل خودرو، عوارض سالانه خودرو، معاینه فنی و تعمیرات خودرو، امداد خودرو، ثبت‌نام خرید خودرو، کارشناسی خودرو، خرید‌وفروش خودرو و امکان صدور گواهی‌نامه‌های بین‌المللی.

خط محصول دوم: گردشگری، تفریحی و سبک زندگی

سرویس‌هایی که در این خط محصول ارائه می‌شود:

سرویس‌هایی که در برنامه توسعه تاپ قرار گرفته‌اند:

خط محصول سوم: فین‌تک و ابزارهای پرداخت

سرویس‌هایی که در این خط محصول ارائه می‌شود:

سرویس‌هایی که در برنامه توسعه تاپ قرار گرفته‌اند:

خط محصول چهارم: مالی و اعتباری

سرویس‌های این بخش به مشتریان پارسیان ارائه می‌شود. در واقع تاپ بستر اینترنتی ارائه و توزیع خدمات گروه مالی پارسیان برای مشتریانش است.

سرویس‌هایی که در این خط محصول ارائه می‌شود:

خط محصول پنجم: بازار سرمایه

سرویس‌هایی که در این خط محصول ارائه می‌شود:

دامین یا زیرساخت

دامین که به‌عنوان قلب تاپ شناخته می‌شود، ارائه‌کننده خدمات پرداخت نوین، کیف پول، امنیت، احراز هویت، باشگاه مشتریان و مدیریت مالی شخصی (PFM) است. شرکت‌ها با توجه به نیازهای‌شان می‌توانند از این خدمات تاپ استفاده کنند که در قالب API در اختیار آن‌ها گذاشته خواهد شد.

از امکاناتی که در این بخش برای صاحبان کسب‌وکارها در نظر گرفته شده، استفاده از کیف پول حقوقی تاپ است. علاوه بر آن، از مهم‌ترین خدمات ارائه شده در این خط محصول، کدپرداز تاپ است که در حال حاضر در ناوگان تاکسیرانی تهران و نیز در برخی دیگر از کلانشهرها با نام تجاری کدپرداز ارائه می‌شود.

لایه دوم: گسترش خدمات پرداخت با کیف پول در راستای شخصی‌سازی خدمات برای کاربر به منظور ارتقای تجربه کاربری

در این لایه، تاپ از طریق داده‌هایی که از کاربران خود به دست می‌آورد، قصد دارد محیط اپلیکیشن را به طور شخصی‌سازی شده برای هر کاربر طراحی کند. به عبارت دیگر، در این لایه به دنبال آن است که زیرساخت‌های داده‌اش را پیاده‌سازی کند و به کمک آن، پرسوناهای مختلف کاربرانش را بر طبق هرم مازلو بخش‌بندی و سرویس منطبق بر نیاز آن‌ها ارائه نماید.

لایه سوم: تحلیل اطلاعات موجود به هدف الگوسازی

این لایه که به عنوان نبض تاپ شناخته می‌شود، تمام فعالیت‌های انجام شده در اپلیکیشن را مورد بررسی و پایش قرار می‌دهد تا به کمک آن بتواند رفتار کاربران را مدل‌سازی کند. سپس با اطلاعاتی که از کاربران خود به دست می‌آورد، آن‌ها را به سوی خرید هدفمندتر هدایت می‌کند. 

لایه چهارم: شناسایی پرسونا و ارائه خدمات مورد نیاز هر پرسونا

بعد از آنکه، تمام پرسوناها در لایه دوم شناسایی شدند، در این لایه تاپ قصد دارد که خدمات خود را متناسب با نیازهای هر دسته از کاربرانش ارائه کند. 

تاپ قرار است با کمک شناخت پرسونای کاربر به یک کارگزار مالی شخصی برای کاربر تبدیل شود و مدیریت هزینه‌کردهای ماهیانه او را با ارائه یک تجربه کاربری منحصربه‌فرد در دست گیرد. این خدمت وضعیت هزینه‌های ثابت و جاری کاربر در طول ماه‌های گذشته و نیز مدت زمان صرف‌شده توسط او برای پرداخت هزینه‌ها و مدیریت مالی را به کاربر نشان می‌دهد. با استناد به آن‌ها این امکان را برای او فراهم می‌کند تا به جای آنکه زمان زیادی برای مدیریت مالی‌اش صرف کند، تنها با شارژ کیف پولش در تاپ به طور خودکار این هزینه‌ها پرداخت شود.

منابع انسانی

پس از تعیین استراتژی محصول، تیم تاپ به این نتیجه رسید که ساختار جدید محصول با ساختار قدیمی منابع انسانی که از بالا به پایین بود، انطباق ندارد و لازم است تغییراتی در آن داده شود. به همین دلیل، تصمیم گرفتند که یک ساختار منابع انسانی چابک مبتنی بر همکاری طراحی کنند. از این رو، Ulrich model را به عنوان الگو و مبنا قرار دادند که متشکل از چهار بخش استراتژی (Strategy)، کسب‌وکار (Business)، عملیات (Operation) و منابع انسانی (Human Resource) است.

همچنین به منظور انطباق با پنج خط محصول، ساختار منابع انسانی نیز به پنج دسته (Squad) تقسیم شد. این ساختار که بر پایه مدل چندتخصصه (Cross Functional) است، اعضای یک تیم می‌توانند در چندین پروژه حضور داشته باشند. مثلاً یک نفر از اعضای تیم محتوا در خط محصول گردشگری حضور دارد و یک نفر دیگر در خط محصول خودرو. کل تیم محتوا توسط یک رهبر هدایت می‌شود و وظایف خود را از مدیر هر خط محصول می‌گیرد.  

در حال حاضر، ۳۰ نفر در تیم تاپ مشغول به کار هستند. تاپ قصد دارد تا پایان امسال ۳۵ نفر دیگر را نیز به تیم خود در حوزه‌های مختلف جذب کند.

طراحی جدید 

تیم تاپ برای رسیدن به الگوی جدید طراحی، ۲۰ اپلیکیشن فین‌تک داخلی و خارجی را مورد بررسی قرار داد. سپس ۳۵ ویژگی طبق استاندارهای موجود از آن‌ها استخراج شد که با ارزیابی و امتیازدهی به آن‌ها طبق روش AHP به طراحی جدید اپلیکیشن رسیدند.

مدل درآمدی

با توجه به استراتژی توسعه اپلیکیشن تاپ، انواع روش‌های درآمدی از جمله درآمد ناشی از هر تراکنش، درآمد ناشی از فروش خدمت، درآمد ناشی از ارائه سرویس، درآمد ناشی از فروش پکیج‌های داده‌کاوی شده و مهندسی اطلاعات، درآمد ناشی از تبلیغات داده‌محور، شخصی‌سازی شده و تبلیغات مکان‌محور برای آن در نظر گرفته شده است.

[۷] [۸]