کارشناس ارشد مدیریت رسانه دانشگاه
پایگاه خبری تحلیلی توسعه پویا، امروزه با پیشرفت فناوری‌های نوین ارتباطی می‌توان گفت که رسانهها بر سبک زندگی افراد در جامعه تأثیر بسزایی دارند و مهم‌ترین نقش آنها در تعاملات و ارتباطات افراد یک جامعه است. نقش مثبت و منفی و یا مخرب رسانهها و بخصوص شبکه های اجتماعی در بحران‌ها، بسیار تاثیرگذار بر افکار عمومی جامعه است.
اطلاع رسانی در زمان وقوع حوادث و رخدادهایی همچون ویروس کرونا، باید به شیوه‌ای باشد که ضمن در نظر گرفتن شرایط جامعه، شفاف و درست باشد تا با آگاهی بخشی در سطح جامعه و جدی گرفتن آن، توان مقابله با بیماری را در میان مردم افزایش داد. رسانهها با توجه به وظایف خود می توانند با اطلاع رسانی دقیق و شفاف به یاری مسئولین بشتابند.
خبرهای جعلی و خبرهای موثق
در شرایط بحران، زمانی‌که خبر و یا اطلاعیه‌ای در شبکه های اجتماعی منتشر می‌شود باید به درستی آنها دقت شود و موثق بودن و منبع خبر مورد بررسی قرار گیرد. اکنون که جامعه درگیر بحران ویروس کرونا شده است ، عملکرد ضعیف رسانهها در اطلاع رسانی دقیق و شفاف موجب التهاب بیشتر و استرس افراد در جامعه می‌شود. به نظر در اطلاع رسانی دیرهنگام تعمدی وجود نداشته باشد اما با توجه به تاخیر در انتشار خبرهای مرتبط به سهمیه‌بندی و گرانی بنزین و سقوط هواپیمای اوکراینی، اعتماد مردم نسبت به رسانه های رسمی و دولتی کاهش یافته است. متاسفانه اطلاع رسانی درباره انتشار ویروس کرونا در کشور نیز با تاخیر انجام شد. سرعت انتشار ویروس از سرعت انتشار خبر کرونا بیشتر بوده و مردم را دچار نگرانی کرده است. تکرار چنین خطاهایی به سلامت روانی جامعه آسیب می‌رساند. با انتشار لحظه‌ای خبرهای مرتبط با کرونا، سطح آگاهی افراد جامعه نسبت به این بیماری بالا رفته و مردم آگاهانه دست به عمل می‌زنند. کسب اعتماد مردم و کم کردن شوک امروز جامعه نیازمند اطلاعات شفافیت، دقیق و درست است و غریبه ندانستن مردم.
با اعلام تعداد افراد جان‌باخته براثر ویروس کرونا در کشور و تطابق آن با آمارهای جهانی، می توان از میزان تلفات جهانی آگاه شد و دانست که مردم دنیا نیز با این ویروس کشنده دست به گریبانند.
با ارائه راهکارهای پیشگیرانه سطح مقابله با این بیماری در مردم افزایش می‌یابد. به طور مثال عدم تردد مردم در شهرها و جاده ها و یا ماندن در منزل می تواند کمک بسیار بزرگی به مقابله با خطرهای احتمالی این ویروس باشد. طی چند روز گذشته شاهد ارسال پیامک‌های با محتوای نکات امینی و بهداشتی از سوی وزارت بهداشت بودیم. رسانهها نیز می توانند هم راستا با وزارت بهداشت به آگاهی بخشی گسترده و موثر در سطح جامعه بپردازند. برای ایجاد امنیت روانی جامعه، بهترین شیوه داشتن رویکردی متعادل است. رسانهها با عمل به وظایف حرفه‌ای خود می‌توانند زمینه آن‌را فراهم کنند. سازمان‌ها و دستگاه‌ها اجرایی کشور به نقش رسانهها، خبرنگاران و کارگزاران روابط عمومی که برای آگاهی بخشی و اعتمادسازی جایگاه ویژه‌ای در سطح جامعه دارند، باید توجه قابل ملاحظه‌ای داشته باشند. برای دستیابی مردم به آمار و اطلاعات لحظه‌ای و دقیق، با بروز رسانی خبرهای سایت‌ها و پایگاه‌های خبری این امر امکان پذیر است. برای جلوگیری از شایعات مخرب، رسانه ها باید با هوشیاری مانع از بزرگنمایی، تصویرسازی مصیبت بار و غیرعادی از این بیماری شوند زیرا این کار موجب تشویش اذهان عمومی می‌شود و ترس افراد ممکن است مقاومت بدن آنها را در برابر این ویروس کاهش دهد. لذا باید با دقت بیشتری به این مسئله پرداخته‌شود.
چند نکته؛
ایجاد فضای ناامیدی و ناامنی و تحقیر کردن سیستم بهداشتی کشور موجب افزایش فضای آشفته، بحران‌ی، بی ثباتی و استرس در افراد جامعه می‌شود. در حال حاضر در تمام دنیا این بیماری ناشناخته است و نظام بهداشتی ما را نیز غافلگیر کرده است. رسانه با تولید محتوای انگیزشی به کمک روحیه بخشی این سیستم وارد عمل شوند. رسانهها منابع خبری خود را از منابع رسمی، مرتبط و موثق دریافت کنند و در این زمینه بسیار شفاف و صادقانه عمل کنند تا مردم برای کسب اطلاعات در این زمینه به رسانه‌های غیر رسمی مراجعه نکنند. اطلاع رسانی شفاف و دقیق و به لحظه از مهم ترین راهکارهای مواجهه و مقابله با این ویروس ناخوانده است.
اطلاع رسانی از مراحل بیماری، راههای انتقال آن، مبتلایان، جان باختگان و افرادی که بهبودی یافتند بوده کمک بزرگی برای مقابله با این بیماری است. رسانه ها و فعالان شبکه های اجتماعی و اصحاب رسانه، در مواجهه با خطرات و بحران‌ها هیجانی عمل نکنند. مردم و کاربران شبکه های اجتماعی نباید خبرها را بدون منبع معتبر و موثق آن را انتشار دهند. شناسایی خبرهای‌جعلی یا «فیک نیوز» آسان نیست، ولی چند نکته وجود دارد که باید به آن توجه شود، ابتدا به خبرها با دیده شک بنگرید، سرخط خبرهای جعلی اغلب جالب هستند و با حروف بزرگ و علامت تعجب نوشته می‌شوند، اگر سرخط خبر باورناپذیر باشد این احتمال هست که خبر جعلی باشد. همچنین به منبع خبر را توجه کنید و مطمئن شوید که خبر از منبعی معتبر به دست شما رسیده است. اگر خبر از وب سایتی به دست شما رسیده که برایتان آشنا نیست درباره آن وب سایت اطلاعاتی کسب کنید. همچنین به فرمت های نامتعارف توجه کنید، بسیاری از خبرهای جعلی در خود خطاهای املایی و گرامری دارند و نیز فرمت ظاهریشان غیرعادی است. به عکس ها توجه کنید، گزارشهای خبری جعلی، اغلب با عکس ها یا ویدئوهای دستکاری شده همراه هستند. گاهی عکس مورد نظر معتبر است اما در جایی غیر از پیش‌زمینه خودش به کار رفته است. به تاریخ خبرها توجه کنید، گزارش های خبری جعلی ممکن است زمان‌بندی‌هایی داشته باشند که بی معنا باشند و یا ممکن است در آنها، زمان رخداد تغییر دهند. همچنین شواهد را چک کنید، منابعی که در آنها نام نویسنده آمده است را بررسی کنید. نبود هیچ منبعی یا بی نام بودن نویسنده می تواند نشانه جعلی بودن خبر باشد. دقت کنید که خبر یا گزارشی را منبع دیگری منتشر نکرده باشد که این موضوع می تواند نشانه جعلی بودن آن باشد و آیا خبر طنز است؟ گاهی دشوار است میان خبر جعلی و مطلب فکاهی تمایز بگذاریم. برخی خبرها عمداً دروغ هستند با نگاهی انتقادی درباره خبرهایی که می خوانید، بیندیشید و فقط آنهایی را همرسانی (بازنشر) کنید که می دانید موثق هستند. در پایان امیدوارنم تمامی امکانات پزشکی و بودجه های بهداشتی در خدمت کادر اجرایی درگیر با این مسئله قرار بگیرد تا سلامت کادر درمان حفظ شود و بتوانند موثرتر در خط اول مبارزه با کرونا عمل کنند و در این میان رسانه ها هم به وظیفه و مسئولیت اصلی و ذاتی خود عمل کنند.