به فاصله گیری اجتماعی پایان دهید!

فاصله‌گیری اجتماعی راهکاری بود که ابتدا از سوی سازمان بهداشت جهانی برای کنترل شیوع بیماری‌ کووید-۱۹ اعلام شد. در ایران و جهان، از همان روزهای اول جامعه شناسان و صاحبنظران علوم ارتباطات اجتماعی، از بکار بردن این اصطلاح انتقاد کردند و پیشنهاد دادند از عبارت فاصله گذاری فیزیکی سخن بگویید.

توسعه پویا، آنها هشدار دادند عدم برداشت صحیح از این اصطلاح موجب می شود پس از مدتی به ارتباطات اجتماعی و سلامت روان ما آسیب برسد. چرا که فاصله‌گیری اجتماعی این حس را ایجاد می کند که مردم باید ارتباطات خود را قطع کنند. در حالی که انسان به ارتباطات اجتماعی زنده است و باید تا جایی که می‌توانیم روابط اجتماعی خود را حفظ کنیم. صاحبنظران روانشناسی اجتماعی نیز تاکید داشتند: باید برای حفاظت از سلامت جسم خود فاصله‌گیری فیزیکی را رعایت کنیم اما سلامت روان نیز مهم است، و انزوای اجتماعی برای سلامت روان مناسب نیست.

این انتقادها به لحاظ مفهومی هم درست بود چرا که فاصله فیزیکی با متر یا سانتی‌متر اندازه‌گیری می شود ولی فاصله اجتماعی به مرزهای اجتماعی بین افراد اشاره دارد. بالاخره سازمان بهداشت جهانی هم رسما با این تغییرنام موافقت کرد و اعلام کرد: برای مقابله با کرونا حفظ فاصله فیزیکی «کاملاً ضروری» است و منظورمان این نبوده که از نظر اجتماعی از نزدیکان و بستگان خود جدا شویم پس می‌خواهیم مردم همچنان در ارتباط باشند.

اما در ایران علیرغم نقدهایی که در رسانه ها شد کسی آن را جدی نگرفت و هنوز در خبرها و اطلاعیه ها از این عبارت استفاده می شود. حتی یکی از مقامات در وزارت بهداشت که مرتبط با حوزه جامعه و رسانه و افکار عمومی است در مصاحبه ای گفت: “ممکن است افرادی به ادبیات علاقه داشته باشند و از اسامی دیگری مثل فاصله گذاری فیزیکی استفاده کنند، اما برای ما اسم مهم نیست!” اما این موضوع فقط بحث ادبیات و سلیقه نبود. اتفاقا یک موضوع بسیار جدی و قابل تاملی است که کسانی که علوم اجتماعی خوانده اند اهمیت آن را بیشتر درک می کنند. فاصله گذاری اجتماعی، گفتمانی در جامعه ایجاد کرد که متاسفانه این گفتمان سازی چه بخواهیم و چه نخواهیم اثرات خودش را بر روابط و تعاملات روزمره ما گذاشته است. امروزه اکثریت مردم برای رعایت کردن اصل فاصله گذاری اجتماعی، ارتباطات خود را با نزدیکان و بستگان به حداقل رساندند و با همان آشنایان و دوستان هم گروهی در شبکه ها و رسانه های اجتماعی وقت شان را می گذرانند. پس فضای مجازی و ارتباطات دیجیتال برای پر کردن این فاصله تا حدی به کمک آمد ولی این نوع ارتباط عمق چندانی ندارد و سطحی است و به جرات می توان گفت بخش از زندگی واقعی روزمره ما برای یک دوره نامشخص از بین رفته است.

این اتفاق تنها برای ما بزرگسالان و تنها برای کشور ما نیست. بلکه یکی از مهمترین آسیب ها به کودکان وارد شد و این آسیب ها در کشورهای دیگر هم با ضعف و شدت مختلفی وجود دارد. خانم چاوی کارکوسکی (Chavi Karkowsky)  که پزشکی ساکن نیویورک است در مقاله ای برای نشریه آتلانتیک می نویسد: درس‌ها را می‌شود به صورت مجازی هم آموخت، اما مدرسه فقط جایی برای آموزش نیست. کرونا بخش ماندگاری از تجربه حضور در مدرسه بچه هایمان را گرفت و از فرصت های مهم کودکی و سرزندگی شان را محروم کرد. او می افزاید: مدرسه برای بچه ها محلی است که ارتباطاتشان در آنجا به والدینشان وابسته نیست، جایی که می‌کوشند و شکست می‌خورند و بعد می‌کوشند و موفق می‌شوند و هر روز به دنبال کشف خود می‌روند.

در بزرگسالان نیز این فاصله گذاری ها، انزوای اجتماعی را به دنبال دارد. خانم اولیویا لِینگ (Olivia Laing) نویسنده کتاب شهر تنها و منتقد فرهنگی انگلیسی در ترسیم این روزهای کرونایی می گوید که بیش از هر زمان دیگری تنهاییم. البته منظور او از تنهایی صرفا اشاره به فاصله گذاری های اجتماعی و کم شدن دید و بازدیدها و دورهمی ها نیست. چرا که شاید در میان جمع باشیم ولی تنهایی به سراغ مان بیاید. بلکه تنهایی فقط وقتی سراغمان می‌آید که که نیاز صمیمیت، نزدیکی و پیوند اجتماعی برآورده نشود.

بنابراین برای ایجاد این همدلی باید طرحی نو در اندازیم. وظیفه دولتمردان و حاکمیت، کنترل سریع تر شیوع کروناست. اما ما هم از نقش اجتماعی و مسئولیت پذیری اجتماعی خود غافل نشویم. خصوصا کاربران فضای مجازی به ویژه اینفلوئنسرها در رسانه های اجتماعی می توانند چالش های خلاقانه ای را طراحی کنند. چالش هایی که نقش تربیتی داشته باشد. همچون کمک به نیازمندان و یا سرکشی و خرید اقلام مورد نیاز سالمندان توسط جوانان و یا مواردی که بتواند کمکی باشد برای دلگرمی و دل خوشی اقشار مختلف جامعه در این بحران اقتصادی و گرانی ها. از پدر و مادر و اقوام و بستگان خود شروع کنیم. به فاصله گیری اجتماعی باید پایان داد و فاصله گذاری فیزیکی را باید جایگزین آن کرد و به فکر احیای مجدد صمیمیت و پیوند اجتماعی در ارتباطات خویشاوندی و جامعه باشیم حتی با یک تماس تلفنی صمیمانه.