جهش ناگهانی نرخ دلار در بازار منجر به تشدید نگرانی درخصوص آینده اقتصادی کشور شده است. آنطور که به گوش می‌رسد بودجه۱۴۰۲ براساس دلار ۷۰هزارتومانی بسته شده است که رقمی فوق وحشتناک را اعلام می‌کند. نتیجه‌ای که صرفا بر اساس سیاستهای غلط دولت، حاصل و به جامعه تحمیل شده است. در این میان بانک مرکزی با ارائه ابزارهایی چون خرید و فروش توافقی ارز و فروشگواهی ارزی به زعم خود تلاش کرده است تا این بحران را مدیریت کند. اما پرواز نرخ دلار همه نقشه‌ها را نقش بر آب جلوه داده است.
به گزارش توسعه پویا از دیوان اقتصاد، در حقیقت نرخ دلار توافقی باید حاصل تعاملات طبیعی در این بازار و به دور از مداخلاتی باشد که نرخ‌هایمصنوعی را در بازار ارز ایجاد می‌کند نه برنامه ریزی و مداخلات بانک مرکزی!
در کنار این موضوع، ارائه ابزارهای متنوع مانند گواهی ارزی تا چه حد توانسته است که به فروکش کردن التهاب بازار ارز کمک کند؟ درحقیقت هیچ.
از طرفی ماه گذشته در پی افزایش قابل ملاحظه قیمت دلار، بانک مرکزی اقداماتی چون عرضه ارز در سامانه برخط بازار متشکل ارزی،انتشار گواهی سکه، تولید سکه از طلای آب شده با همکاری بخش خصوصی و فراهم شدن خرید ارز از بانک‌ها را در دستور کار قرارداد.
به گفته صالح‌آبادی رئیس کل بانک مرکزی، ابزار گواهی ارزی برای افرادی که از نوسانات نرخ ارز نگران هستند، معرفی شده است کهاکنون در شعب بانک ملی متقاضیان می‌توانند از طریق خرید گواهی ارزی، دارایی خود را تحت پوشش ریسک قرار دهند.
اواخر آبانماه ۱۴۰۱ بود که بانک مرکزی ابزار جدید خود در حوزه بازار ارز را به منظور گسترش و تسهیل ابزارهای مالی در شبکهبانکی، اوراق گواهی ارزی (دلار) با عاملیت بانک ملی معرفی کرد.
بر همین اساس، اشخاص حقیقی بالای ۱۸ سال از روز شنبه ۲۸ آبان ۱۴۰۱ می‌توانند با مراجعه به شعب ارزی بانک ملی ایران، ایناوراق را خریداری کنند. اوراق گواهی ارزی با نام و در عین حال معاف از مالیات بوده و با این اوراق که سه ماهه و با سررسید ۲۵ بهمن۱۴۰۱ است، می توان معادل ریالی حداقل ۱۰۰۰ و حداکثر ۴۰۰۰ دلار را خریداری کرد.
این گزارش می‌افزاید، بانک مرکزی مبنای محاسبه برای تعیین مبلغ ریالی این اوراق در زمان انتشار، بازخرید و سررسید اوراق را «نرخپایانی روز قبل نماد دلار توافقی اسکناس بازار متشکل معاملات ارزی» اعلام کرده و تاکید کرده است که این اوراق امکان معاملاتثانویه و انتقال به غیر را ندارند و صرفاً باید یا در سررسید یا زودتر از آن به شعب بانک مرکزی ارائه شوند. همچنین تحویل فیزیکیاسکناس دلار در سررسید با پرداخت حق الوکاله اسکناس بانک مرکزی امکان پذیر خواهد بود.
اوراق گواهی ارزی یکی از ابزارهایی بود که بانک مرکزی برای کنترل بحران دلار معرفی کرد. این اوراق با هدف جلوگیری از تشکیلصف‌های طولانی جلوی صرافی‌ها برای خرید اسکناس دلار، کنترل نرخ ارز، حذف تقاضای غیر رسمی و جلوگیری از سوداگری، ارائهشد. اما مساله اینجاست که عملکرد امروز دلار در بازار آیا متاثر از تصمیات بانک مرکزی، روند رو به آرامشی داشته است؟
به عقیده کارشناسان، واکنش‌ها و استقبال بازار و متقاضیان از فروش اوراق ارزی اندک بوده چرا که برخی دوست دارند در فضایاقتصادی مشوش وغیرشفاف فعلی کشور، دلار فیزیکی در اختیار داشته باشد.
به گفته مجتبی دیبا کارشناس بازارهای مالی، با توجه به تجربه گذشته معمولا مردم عادی در شرایط بحرانی بیشتر تمایل به خرید دلاردارند و اگر دلار را کالا در نظر بگیریم، فیزیک کالا برایشان جذاب‌تر است. از طرفی اگر اقبالی از اوراق ارزی صورت گیرد، این اوراقشاید بتواند برای تولید‌کنندگان، تجار و افرادی که پول‌های بزرگتری را با دلار خارج یا وارد می‌کنند به عنوان اهرم منطقی عمل کند. البتهبه شرطی که اوراق نهایتا به دلار واقعی تبدیل شود. شاید از این زاویه تقاضای موجود در بازار اندکی تخلیه شود. بنابراین تاثیر فروشاوراق ارزی بر قیمت دلار محدود است و تنها با گذشت زمان است که تاثیر این اوراق بر قیمت‌ها شفاف خواهد شد.
از طرفی دیگر صالح ابادی اخیرا به این نکته اشاره کرده بود که نرخ دلار واقعی نبوده و تعدیل می‌شود. ولی نه تنها این نرخ تعدیل نشدبلکه حتی لحظه‌ای از روند رو به رشد آن هم کاسته نشد. آنچه که رئیس کل از جهش دلار در مقابل ریال روایت می‌کند ناشی از تقویتدلار به دلیل افزایش نرخ بهره در بیش از ۹۰ کشور دنیا به ویژه در امریکا، ناآرامی‌های ۳ ماه گذشته، نوسانات فصلی و غیره است. نکتهجالب این که در این میان هیچ عاملی برای عدم مدیریت درست بازار توسط بانک مرکزی ذکر نمی‌شود.
صرف تغییر مدیر ارزی بانک مرکزی اتفاق خاصی را در آشفته بازار امروز که نرخ لحظه‌ای بالا می‌رود، رقم نمی‌زند.
با در نظر گرفتن نکات ذکر شده آنچه که باید بدان اهمیت زیادی مبذول داشت، مسایل سیاسی کشور است که به نوعی تاثیر به سزاییدر قیمت دلار گذاشته و در مقابل همه بازارها هم از نرخ دلار تاثیر می‌گیرند. این تقابل دوسویه نیاز به برنامه‌ریزی و مدیریت دارد نه ارائهابزارهای متنوع و رنگارنگ از سوی بانک مرکزی!!
لینک کوتاه: